Xung quanh vấn đề "cởi trói" cho cơ chế đầu tư KHCN, Thứ trưởng Bộ Tài chính - Nguyễn Thị Minh đã có những chia sẻ.

Theo bà, cần xây dựng cơ chế như thế nào để các đề tài ứng dụng khoa học công nghệ được áp dụng vào trong cuộc sống?

Chúng tôi cũng đang định hướng đến việc đổi mới làm sao để cho các nhà khoa học có đóng góp, cống hiến được hưởng đãi ngộ xứng đáng về lương, thu nhập và điều kiện đi kèm môi trường nghiên cứu, kể cả ưu đãi chính sách về nhà ở. Quan điểm của chúng tôi là làm sao tiền đầu tư cho khoa học công nghệ đến được với các nhà nghiên cứu khoa học có năng lực, trình độ nhất trong các ngành, lĩnh vực...

Thực chất, tài chính là khâu đi sau cùng nhưng để hoạt động khoa học có hiệu quả và cơ chế tài chính tốt thì phải có hàng loạt các tiêu chí, quy trình để tuyển chọn được các đề tài khoa học thực sự chất lượng. Theo đó sẽ hướng tới việc khoán, tuyển chọn được các đề tài khoa học có chất lượng với 1 hội đồng, nhà nghiên cứu khoa học tốt...thì chúng tôi sẽ đáp ứng kinh phí đó để có sản phẩm khoa học tốt. Đây là định hướng của Bộ Tài chính.

Trong những năm qua, có 1 thực tế là các đề tài cấp Nhà nước đã được cấp kinh phí đầu tư song vẫn chưa thể giải ngân được. Theo bà, cần cơ chế như thế nào để đẩy nhanh tiến độ giải ngân?

Thực tế, điểm vướng mắc trong việc giải ngân cho các đề tài KHCN chính là bởi chưa có 1 bộ tiêu chí. Nói là đề tài trọng điểm cấp nhà nước, nhưng không có tiêu chí để đánh giá so sánh với đề tài cấp bộ, cấp cơ sở... Theo Quyết định 1244 của Chính phủ, yêu cầu giai đoạn 2011-2015, chúng ta phải đổi mới toàn diện cơ chế tổ chức bộ máy, hoạt động... tài chính sẽ là bước cuối cùng để đáp ứng hoạt động KHCN, tuy nhiên, do hiện nay chưa kịp chuẩn bị nên việc đổi mới còn khá khập khiễng.

Tôi tin rằng trong thời gian tới, Bộ KHCN và các bộ, ngành sẽ tích cực xây dựng hệ thống chính sách, bộ tiêu chí... để triển khai theo định hướng của Thủ tướng yêu cầu trong quyết định 1244.

Từ năm 2011 - 2020, KHCN phấn đấu sử dụng ngân sách Nhà nước để đầu tư với mức trên 2% GDP, nhưng không thể sử dụng toàn bộ ngân sách mà cần huy động thêm từ nguồn lực xã hội. Vậy theo bà, chúng ta cần thu hút đầu tư từ xã hội vào KHCN như thế nào?

Đây là mong muốn của chúng tôi, nếu tiền làm khoa học chỉ trông chờ vào ngân sách nhà nước thì sẽ không có động lực tích cực. Nhà nước chỉ là kênh tạo "cú hích" động lực để các nhà nghiên cứu độc lập, nhất là các doanh nghiệp phải huy động nguồn lực khác đầu tư vào KHCN để sử dụng nguồn lực đó có hiệu quả nhất. Thực tế, nếu toàn bộ kinh phí đều từ nguồn ngân sách nhà nước, tất nhiên phải loại trừ các nghiên cứu khoa học cơ bản, còn những nghiên cứu ứng dụng phải làm sao huy động theo khả năng có thể để mà tạo ra nguồn tài chính. Tôi cho rằng, không quan trọng vấn đề tiền mà phải tạo ra động lực và sử dụng đồng tiền có hiệu quả nhất. Đương nhiên, khi sử dụng đồng tiền tự bỏ ra hoặc có được từ kết quả của họ thì đồng tiền đó sẽ được sử dụng có hiệu quả.

Có ý kiến cho rằng, việc ấn định tỷ lệ 2% tổng chi NSNN hàng năm có thể dẫn đến một số trường hợp dự án KHCN không được thực hiện căn cứ theo hiệu quả hoạt động, nhu cầu thực tế và khả năng thực hiện?

Việc ấn định phân bổ tỷ lệ 2% tổng chi NSNN hàng năm cho phát triển KHCN có điểm tích cực là tạo được nguồn lực cho lĩnh vực phát triển KHCN. Tuy nhiên, đã dẫn đến tình trạng bố trí chi NSNN hàng năm cho KHCN trong một số trường hợp không thực sự căn cứ theo hiệu quả hoạt động, năng lực, nhu cầu thực tế và khả năng thực hiện... mà thường tìm mọi cách để phân bổ hết kinh phí, dự toán cho một số nhiệm vụ KHCN chưa đủ cơ sở, nên đã dẫn đến kinh phí chờ nhiệm vụ. Bên cạnh đó, cũng có dự án KHCN phải trình Thủ tướng Chính phủ phân bổ để bổ sung kinh phí nhiều lần trong năm.

Điều đáng nói, việc ấn định tỷ lệ 2% tổng chi NSNN hàng năm cho đầu tư KHCN không tạo động lực thúc đẩy các tổ chức KHCN, các nhà khoa học khai thác các nguồn lực ngoài NSNN, còn có tư tưởng trông chờ vào NSNN.

Theo www.taichinhdientu.vn