Bà Nguyễn Thị Mộng bên một cây cam cho quả bói

Ngày Tết, cam Xã Đoài ở Vinh được đặt mua với giá 70-100 nghìn đồng/trái nhưng vẫn khan hiếm. Để bảo tồn giống cam này, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Bắc Trung Bộ đã tuyển chọn cây đầu dòng cam Xã Đoài và đang bảo tồn tại Viện ở Nghi Kim, TP Vinh… Vườn cam Xã Đoài của vợ chồng ông Tôn Thất Huyên ở Vũng Môn hương vị chẳng thua kém giống cam ở Vinh, chỉ khác là cam cho thu hoạch sớm hơn 2 tháng. Để có được vườn cam quý này, vợ chồng ông đã bám trụ gần 20 năm trên vùng đồi sỏi đá chăm bón, nâng niu từng nhành cam…

“Chắc o không tưởng tượng được cảnh mò mẫm dưới trăng lọc từng rổ đá đổ đi, chăm bón từng ô đất suốt mấy năm đằng đẵng mô. Đồi cam quý hơn 100 gốc ni là tâm huyết thời trẻ của chồng tui”, bà Nguyễn Thị Mộng - vợ ông Huyên mở lời không quên mời khách nếm thử thành quả chăm bón giống cam quý.

Quả cam vàng tươi nguyên cuống nằm trên dĩa đầy sức hấp dẫn, bổ nhát dao đầu tiên, mùi thơm tỏa khắp nhà, nước cam màu vàng sánh; đưa cam vào miệng, vị ngọt, độ giòn như đánh thức từng tế bào vị giác. Quả thật trong đời tôi chưa khi nào thưởng thức loại cam nào ngon đến thế. “Giá cam bán ra trên thị trường 50-60 nghìn đồng một cân (4-5 quả) nhưng không có nhiều. Mỗi ngày chồng tôi chỉ hái những trái chín bỏ giá sỉ cho thương lái đặt hàng. Ngay cả người trong làng muốn mua cũng phải dặn trước”, bà Mộng khoe.

Để thăm đồi cam, chỉ có cách liều mình ngồi trên tấm xốp kéo dây cước qua phía bên kia bởi nhà không sắm thuyền. Ông Huyên cho hay: “Gần 20 năm trước, tui chiết giống từ mấy cây cam Xã Đoài ở vườn ba tui mang lên trồng như một cách để bảo tồn nguồn gen quý. Gia đình chỉ bón phân chuồng, ủ bổi, vỏ đậu chứ không dùng hóa chất nào khác. Gần đến mùa thu hoạch phải dùng lưới bao trái, tránh ruồi đục quả. Chăm loại cam ni như chăm con mọn, chúng không chịu được úng, nếu bị bệnh sâu vẽ bùa, xì gôm… phải nhổ bỏ, tránh lây lan”.

Cam Xã Đoài quả to, thơm, ngọt.

Bao nhiêu người đến vùng này nuôi mộng làm giàu không chịu nổi gian khổ đã dứt áo ra đi, riêng ông Huyên vì mê cam mà kiên trì bám trụ Vũng Môn. Ngoài cam Xã Đoài, ông còn trồng thêm giống cam khác, kết hợp chăn nuôi… Đang xây dựng cơ ngơi khang trang để các con ăn học thuận tiện ở tổ 11 phường Hương Hồ nhưng ông Huyên bảo xong việc là sẽ lên trang trại chăm đồi cam. Vụ cam Xã Đoài vừa rồi cho thu hoạch hơn 1 tấn, song cung không đủ cầu. “Giống cam Xã Đoài ở Hương Hồ hầu như không còn. Tui dự định nhân rộng vườn cam nhưng chỉ e không đủ sức”, ông Huyên ao ước.

“Giá ông Huyên “điều chỉnh” được mùa thu hoạch cam Xã Đoài ở Vũng Môn đúng dịp Tết chắc sẽ hốt bạc. Về lâu về dài, nếu nhân rộng giống cam Xã Đoài và canh tác theo phương pháp an toàn phục vụ người tiêu dùng thì tốt biết mấy”, ông Hồ Văn Hóa, Chủ tịch Hội Nông phường Hương Hồ không giấu niềm mong về giống cây từng là đặc sản một thời nơi đây khi chia tay tôi.