Các chuyên gia cho rằng, nếu đối chiếu với quy định này thì sẽ thấy việc trả lương cho NLĐ tại các DN hiện nay là quá thấp. Tiền lương này khó đủ nuôi sống bản thân chứ đừng nói là tích luỹ để tái sản xuất sức lao động. Đây chính là đầu mối phát sinh những nghịch lý.

Bữa ăn của công nhân còn eo hẹp trong bối cảnh giá cả leo thang. Ảnh: Kỳ Anh

Toàn cảnh chế độ tiền lương

Trao đổi với phóng viên Lao Động, đại diện Tổng LĐLĐVN cho biết: Tiền lương tối thiểu được hiểu là số tiền thấp nhất mà DN trả cho NLĐ làm công việc giản đơn và đáp ứng được mức sống tối thiểu, thêm vào đó là phần tích lũy để tái sản xuất mở rộng sức lao động chính là khoản tiền có thể dành dụm để nuôi con và các chi phí khác... Hiện nay, quy định về tiền lương tối thiểu trả cho NLĐ là quá thấp do chưa căn cứ vào mức sống tối thiểu.

Tuy nhiên, trên cơ sở tính toán khoa học và khảo sát 10 năm qua (từ năm 2000 - 2011) thì chế độ tiền lương đã hoàn toàn “hụt hơi” trong cuộc chạy đua với lạm phát. Cụ thể trong 10 năm qua, lương tối thiểu dù được điều chỉnh tăng 7 lần (từ 210.000đ/tháng lên 830.000đ/tháng), song đã hoàn toàn trở nên lạc hậu so với tốc độ tăng GDP (khoảng từ hơn 6% - hơn 8% mỗi năm) và CPI (có 3 năm dưới 5%, 4 năm từ hơn 6 - 9,5%, 2 năm trên dưới 12%, 1 năm là 19,9%).

Theo phân tích của chuyên gia Nguyễn Quang A thì từ năm 2001 - 2010, đồng tiền đã mất giá 2,154 lần (nhân (1+CPI) của tất cả các năm). Ở lần điều chỉnh lương gần đây nhất, NLĐ tại DN FDI và DN trong nước KV1 lần lượt có lương tối thiểu là 1.550.000đ và 1.350.000đ; KV2 có lương tối thiểu lần lượt là 1.350.000đ và 1.200.000đ; KV3 có lương tối thiểu lần lượt là 1.170.000đ và 1.050.000đ; KV4 có lương tối thiểu lần lượt là 1.110.000đ và 830.000đ. Các chuyên gia cho rằng, thực tế việc điều chỉnh lương chưa căn cứ vào mức sống tối thiểu, mà chủ yếu căn cứ vào khả năng đáp ứng của ngân sách. Bên cạnh đó, việc cùng một địa bàn, cùng công việc và cùng sức lao động, song NLĐ tại DN FDI lại được hưởng lương tối thiểu cao hơn DN trong nước là sự không phù hợp. Đặc biệt dù có điều chỉnh lương, song lạm phát những năm qua phức tạp hơn nhiều so với các con số trên và gây ra những tác động xấu đáng kể cho đời sống của NLĐ.

Căn cứ trên cơ sở khảo sát của một cơ quan chuyên môn, các chuyên gia khẳng định lương tối thiểu của NLĐ tại VN chỉ đạt 4.000 - 4.500đ/giờ (0,2 - 0,275USD/giờ), trong khi khu vực EU đạt 5,33USD/giờ (gấp 20 lần VN) và khu vực ASEAN đạt 0,76USD/giờ (gấp 3 lần VN), đủ thấy việc các DN trả lương cho NLĐ quá thấp.

Lương tối thiểu... còn xa mức sống tối thiểu!

Trong vòng xoáy của lạm phát, mức lương tối thiểu hiện nay cũng như tổng thu nhập mà DN trả, NLĐ khó đảm bảo mức sống tối thiểu chứ đừng nói đến việc tích lũy để tái sản xuất mở rộng sức lao động. Chứng minh qua nghiên cứu cho thấy: Mức sống tối thiểu được cấu thành bởi 3 nhóm yếu tố gồm lương - thực phẩm, nhóm phi lương - thực phẩm và chi phí nuôi con.

Căn cứ trên cơ sở này, theo tính toán của Viện Dinh dưỡng quốc gia cho thấy, nhu cầu calo của 1 NLĐ nhẹ tại VN là từ 2.200 - 2.400

kilocalo tùy theo độ tuổi. Còn theo cách tính của Tổng cục Thống kê thì để lương - thực phẩm cung cấp năng lượng cho NLĐ đạt đến 2.300 kilocalo/ngày, NLĐ tại KV4 phải chi phí hơn 450.000đ/tháng. Ở nhóm nhu cầu phi lương - thực phẩm (nhà ở, đi lại, học tập...), Tổng cục Thống kê xác định chi phí này bằng 90% chi phí cho nhu cầu lương - thực phẩm.

Có nghĩa là NLĐ tại KV4 phải chi phí tới gần 380.000đ/tháng. Với nhóm chi phí xác định nhu cầu nuôi con, theo tính toán ở VN chi phí nuôi con trung bình bằng 70% của NLĐ, bao gồm chi phí nhóm lương - thực phẩm (450.000đ/tháng), phi lương - thực phẩm (380.000đ/tháng). Nếu cộng chi phí 2 nhóm này thì chi phí xác định nhu cầu nuôi con tương ứng với hơn 570.000đ/tháng. Từ đây có thể xác định, thu nhập để có thể đảm bảo mức sống tối thiểu KV4 là khoảng 1,5 triệu đồng/tháng, KV3 là gần 1,9 triệu đồng/tháng, KV2 là gần 2,2 triệu đồng/tháng và KV1 là hơn 2,4 triệu đồng/tháng.

Với tính toán này, các chuyên gia chỉ ra rằng lương tối thiểu tại các KV hiện nay chỉ đáp ứng được 2 trong 3 nhu cầu tối thiểu của NLĐ. Thậm chí, ngay cả khi các DN trả lương cho NLĐ cao hơn lương tối thiểu, nhưng thấp hơn số tiền tính toán theo nhu cầu thì cũng chưa đảm bảo được mức sống tối thiểu cho NLĐ.

(Theo Lao động)